Ο ύπνος είναι η κατάσταση διαφορετικής συνειδητότητας (προσωρινή απώλεια συνείδησης) και έχει ως στόχο την μεταβολική επανόρθωση του εγκεφάλου. Κατά τη διάρκεια του ύπνου ενός παιδιού, ο εγκέφαλός του αποθηκεύει τα δεδομένα που δέχτηκε την προηγούμενη μέρα και προετοιμάζεται για την επόμενη, ακριβως με αυτό το μηχανισμό ηβραχυπρόθεσμη μνήμη θα γίνει μακροπρόθεσμη.Σύμφωνα με μελέτες, ο σωστός ύπνος βελτιώνει τη μάθηση, ενισχύει τις δεξιότητες της προσοχής, της μνήμης και βοηθάει στην ανάπτυξη του οργανισμού. Η μελατονίνη είναι η ορμόνη, η οποία ρυθμίζει τον ύπνο του ανθρώπου. Στα βρέφη, η μελατονίνη ρυθμίζεται περίπου στον 3ο μήνα μετά τη γέννησή τους.
Ο άνθρωπος κοιμάται περίπου το 1/3 της ζωής του. Συχνά, όμως, παρατηρούνται προβλήματα ύπνου, όχι μόνο στους ενήλικες αλλά και στα παιδιά. Το 40% των παιδιών προσχολικής ηλικίας έχει διαταραχές ύπνου, ενώ το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας υπνοβατούν το βράδυ και το 15% των μαθητών εμφανίζουν υπνηλία στο σχολείο.
Οι διαταραχές ύπνου στα παιδιά ταξινομούνται σε πρωτοπαθείς που είναι οι δυσυπνίες και οι παραϋπνίες και σε δευτεροπαθείς, οι οποίες έχουν παθολογικά αίτια. Οι δυσυπνίες εμφανίζονται κυρίως σε παιδιά 1-3 ετών και αφορούν τις διαταραχές στην έναρξη ή/και τη διατήρηση του ύπνου, ενώ οι παραϋπνίες αφορούν στα συμπτώματα που εμφανίζονται συνήθως κατά το δεύτερο μισό της νύχτας (εφιάλτες, νυχτερινό τρόμο, υπνοβασία, υπνολαλία, τρίξιμο δοντιών).
Επίσης, βασική δυσκολία των παιδιών είναι να μη θέλουν να πάνε για ύπνο, διότι μπορεί να τους φοβίζει το σκοτάδι και να τους δημιουργεί άγχος αποχωρισμού. Κάποια άλλα παιδιά, δυσκολεύονται να μεταβούν από την κατάσταση ενός υψηλού επιπέδου διέγερσης σε μια ήρεμη διανοητική κατάσταση.
Είναι πρόκληση για την κάθε οικογένεια, να μάθει το παιδί να έχει μια καλή ρουτίνα ύπνου. Όταν αυτό επιτευχθεί, συνήθως ομαλοποιεί τις σχέσεις ολόκληρης της οικογένειας.
Βασικές αρχές για την ομαλοποίηση του ύπνου ενός παιδιού είναι οι εξής:
- Βρείτε το λόγο, για τον οποίο το παιδί σας δε θέλει να πάει για ύπνο. Μήπως θέλει να παίξει μαζί σας; Μήπως έχει κοιμηθεί πολύ μέσα στην μέρα;
- Δημιουργείστε ένα πλάνο και παραμείνετε ενωμένοι, ώστε το παιδί να λαμβάνει τα ίδια μηνύματα και από τους δύο γονείς.
- Ο ύπνος δεν πρέπει να είναι μια «τιμωρία» για κάτι που έκανε το παιδί. Χουζουρέψτε μαζί με το παιδί, διαβάστε ένα βιβλίο προτού κοιμηθεί, ώστε να πέσει το επίπεδο διέγερσης.
- Επισημάνετε στο παιδί τα σωστά βήματα, τα οποία ακολουθεί καθώς ετοιμάζεται για ύπνο.
- Δημιουργείστε μια ρουτίνα που θα υποδηλώνει την ώρα του ύπνου στο παιδί και θα του στέλνει «μηνύματα ύπνου».
- Αφήστε να μεσολαβήσει κάποιος χρόνος από την ώρα που το παιδί θα ξεκινήσει να ετοιμάζεται για ύπνο μέχρι να σβήσει το φως.
- Αποφύγετε την χρήση τηλεόρασης και έντονου παιχνιδιού μια ώρα πριν τον ύπνο.
- Χρησιμοποιείστε φωτάκι νυκτός, μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι το σκοτάδι δεν κρύβει τα οικεία αντικείμενα του δωματίου.
- Οι ανάγκες του παιδιού (για νερό, τουαλέτα, αγκαλιά), είναι καλό να ικανοποιούνται σε χαμηλούς τόνους, για να κρατηθεί χαμηλά και το επίπεδο διέγερσής του.
- Επισημάνετε στο παιδί τα αποτελέσματα ενός καλού ύπνου την επόμενη μέρα.
