ΟΙ ΕΞΩΣΧΟΛΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ
Η ομαλή προσαρμογή των παιδιών στις εξωσχολικές δραστηριότητες είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τους γονείς. Διαβάστε παρακάτω τους λόγους που τα παιδιά δυσκολεύονται να αποχωριστούν τη ρουτίνα τους και τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να τα βοηθήσετε.
Τα μικρότερα παιδιά λατρεύουν τη ρουτίνα!
Μπροστά στο παράθυρο στέκεται μία γυναίκα κρατώντας στην αγκαλιά της ό,τι πιο πολύτιμο της έδωσε η ζωή, το μόλις οχτώ μηνών μωρό της. Το κρατάει σφιχτά και απαλά, και το αποκοιμίζει λικνίζοντας ρυθμικά τους ώμους και τη μέση του κορμιού της, ακολουθώντας το τέμπο ενός παλιού νανουρίσματος. Δε θυμάται πότε το πρωτοάκουσε. Ούτε καν τα λόγια. Ξέχασε να ρωτήσει τη μητέρα της για αυτό – δε βρήκε το χρόνο. Πώς να βρει άλλωστε; Οι νύκτες έχουν μεγαλώσει σαν ημέρες, ενώ οι μέρες σκορπίζουν κάτω από το βάρος της αδιάκοπης φροντίδας. Θυμάται όμως να το σιγοτραγουδά από την πρώτη στιγμή που έμαθε ότι στην κοιλιά της μεγαλώνει μια καινούρια ζωή.
Μήνες τώρα, σιγοτραγουδά το ίδιο νανούρισμα. Δε θα ξεχάσει ποτέ την πρώτη νύχτα που γεννήθηκε το μωρό της, την επίδραση που είχε αυτό το νανούρισμα. Έδιωξε το κλάμα και την ανησυχία. Το βλέμμα του μωρού στέγνωσε από δάκρυα και γέμισε κατόπιν απορία. Τελικά γραπώθηκε με ζωγραφισμένη ανακούφιση στο βλέμμα της μητέρας, στον καθρέφτη της ψυχής του. Μόνο μίας ημέρας, πώς μπορεί να αναγνώριζε τη μελωδία αυτή. Σαν να θυμόταν όλα εκείνα τα δειλινά της εγκυμοσύνης που το τραγουδούσε η μητέρα του χαϊδεύοντας την κοιλιά της. Με τον ίδιο ρυθμό, τις ίδιες νότες, την ίδια γλύκα και νοσταλγία στη φωνή, τις ίδιες παύσεις και σιωπές. Σταθερές και απαράλλαχτες να επαναλαμβάνονται για μήνες ολόκληρους.
Η μητέρα που κρατάει έξω το χάος του κόσμου
Έξω από το παράθυρο η ζωή κυλάει στο χάος της, οι εικόνες αλλάζουν συνεχώς, οι ήχοι και οι μυρωδιές δε λένε να κοπάσουν. Ένας κόσμος που μουγκρίζει σαν θηρίο και καταπίνει ό,τι στέκεται ακίνητο. Σήμερα ίσως περισσότερο από ποτέ. Μία κινούμενη περιδίνηση που απειλεί να μπει στο σπίτι, αλλά δεν τολμά – τρέμει τα νανουρίσματα και οι μητέρες ξέρουν πως να ξορκίζουν το κακό. Ξέρουν πως να μοιράζουν τον κόσμο σε μικρά κομμάτια και να το σερβίρουν στο μωρό κομμάτι-κομμάτι, από λίγο τη φορά, ποτέ όλο μαζί.
Δεν τους το έμαθε κάποιος. Έτσι απλά, από ένστικτο. Για να μπορεί το μωρό να το αντέξει και να το χωνέψει. Για να μαθαίνει κατιτίς παραπάνω κάθε φορά. Κατιτίς. Περισσότερο από το τίποτα και λιγότερο από το πάρα πολύ. Κάπου στη μέση. Τόσο, ώστε το μωρό της να διατηρεί το ενδιαφέρον για το έξω του χωρίς να χάνει την εμπιστοσύνη στη μητέρα και, βέβαια, χωρίς να απειλείται από το μέσα του.
Τα πρώτα παιχνίδια με το μωρό: το χάος παίρνει μορφή μέσα από τη μητέρα
Μητέρα και μωρό τώρα κάθονται πρόσωπο με πρόσωπο στον καναπέ δίπλα στο παράθυρο. Οι ηλιαχτίδες που ταξιδεύουν μέσα παιχνιδίζουν με τη σκόνη και μαγνητίζουν το βλέμμα του μωρού. Η μητέρα ατενίζει με δέος τον κόσμο που κρύβει ανείπωτα μικρά θαύματα που μονάχα το κοίταγμα ενός μωρού αποκαλύπτει. Βάζει την παλάμη της μπροστά από το παράθυρο και κόβει την πορεία της ηλιαχτίδας.
Το μωρό ξαφνιάζεται και απορεί. Που πήγε η χρυσαφένια ακτίνα και μαζί της οι λαμπεροί κόκκοι που στροβιλίζονταν μπροστά στα μάτια του μια στιγμή πριν; Η μητέρα δεν αντέχει άλλο, θέλει να του αποκαλύψει την αλήθεια, και δημιουργεί ξανά το θαύμα, τραβώντας το χέρι από το παράθυρο. Σαν να δημιουργεί τον κόσμο για το μωρό της. Τον κόσμο όπως πιστεύει ότι ταιριάζει στο μωρό της.
Μια, δυο, τρεις φορές και το μωρό χαμογελά και μετά γελά δυνατά κάθε φορά που η μητέρα κουνάει το χέρι της μπρος και πίσω. Σε λίγο σηκώνει το δικό του χεράκι για να ανακόψει το ταξίδι της ηλιαχτίδας. Τα καταφέρνει και ξεσπάει σε γέλια. Είναι σαν να λέει: “όλο αυτό το κατάφερα εγώ”; Κάπως έτσι πρέπει να είναι η ευτυχία. Ξαφνικά, ο ήλιος βουτάει πίσω από τα γυμνά κλαδιά μιας φτελιάς και μαζί του αποτραβιούνται οι ηλιαχτίδες.
Το μωρό κουνάει τα χέρια του μπρος και πίσω αλλά δεν μπορεί να τα καταφέρει. Δεν μπορεί να φέρει πίσω την αχτίδα. Δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει, εκνευρίζεται και κοιτάζει τη μητέρα για βοήθεια. Για λίγο κοιτάζει στο κενό. Και μετά πάλι στη μητέρα. Είναι ο κόσμος και η απροβλεψιά του που του χάλασαν την όμορφη στιγμή. Πώς να προβλέψει άλλωστε τη δύση του ηλίου;
Η μητέρα βρίσκεται εκεί για να ξορκίσει το απρόβλεπτο, να ραντίσει τις στιγμές που έρχονται και φεύγουν με μια μόνιμη σιγουριά. Ίσως κάποια μέρα καταλάβει ότι δεν είναι όλα υπό έλεγχο. Ότι η πραγματικότητα πάντοτε ξαφνιάζει, άλλοτε ευχάριστα και άλλοτε δυσάρεστα. Τώρα, όμως δεν έχει ανάγκη αυτή τη γνώση. Το μόνο που χρειάζεται είναι κάποιον που να μεταμορφώνει το χάος σε τάξη. Ένα σταθερό πρόσωπο. Μία γνώριμη αγκαλιά.
Η δύσκολη ώρα του ύπνου: η ρουτίνα που διώχνει το άγχος αποχωρισμού
Πέρασε καιρός και το μωρό μεγάλωσε και έγινε νήπιο. Σηκώνεται πια και περπατά και διαλέγει από μόνο του ποιο παραμύθι θα του διαβάσει η μητέρα του λίγο πριν αποκοιμηθεί. Στο ράφι υπάρχουνε ένα σωρό βιβλία. Παραμύθια σύγχρονα και κλασικά, παραμύθια με φανταστικούς ήρωες και πλάσματα και με πραγματικά παιδιά. Εδώ και κάποιους μήνες, όμως, κάθε βράδυ, το κοριτσάκι διαλέγει ένα συγκεκριμένο παραμύθι. Η μητέρα μάταια προσπάθησε να διαβάσει άλλα βιβλία εξίσου ικανά να κεντρίσουν την παιδική φαντασία. Μοιάζει με ιεροτελεστία. Λίγο πριν πέσει στο κρεβάτι, κάθε μα κάθε βράδυ παίρνει από το ράφι το ίδιο παιδικό παραμύθι.
Θα ελέγξει τις σελίδες με τη Χιονάτη και το βασιλιά, την κακιά μητριά, το μαγικό καθρέφτη και τους επτά νάνους, το δηλητηριασμένο μήλο και τη συμφορά, και θα αποκοιμηθεί μόνο όταν βεβαιωθεί ότι όλα στο τέλος είναι καλά, ότι ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα. Η ανακούφιση δε θα διαρκέσει για πάντα, παρά μόνο μέχρι το επόμενο βραδινό, όταν θα ξαναπάρει το ίδιο βιβλίο για να σιγουρευτεί ότι και πάλι το τέλος θα είναι όπως ακριβώς και την προηγούμενη φορά. Απορημένοι οι γονείς, αναρωτιούνται πώς γίνεται να δείχνει το ίδιο αμείωτο ενδιαφέρον ακόμα και την εκατοστή φορά που θα το διαβάσουν;
Πώς γίνεται οι μεγάλοι να τρέμουν τη ρουτίνα, ενώ τα παιδιά να τη λατρεύουν;
Πώς γίνεται οι μεγάλοι να πλήττουν και να αρρωσταίνουν με τη ρουτίνα, ενώ τα παιδιά να τη λατρεύουν; Πώς εξηγείται ο γονιός να ανυπομονεί να βγει από το σπίτι για να πάει μια βόλτα και να καταλήγει να προσπαθεί να πείσει το παιδί του για το πόσο όμορφα θα περάσουν στην παιδική χαρά; Και αυτό να στυλώνει τα πόδια του και να αρνείται πεισματικά να αποχωριστεί το σπίτι; Σαν να μη θέλει να αλλάξει τίποτα; Σαν να μην αντέχει τις αλλαγές;
Τα παιδιά λατρεύουν τη ρουτίνα. Τους δίνει ασφάλεια. Την έχουν ανάγκη. Μέχρι να εδραιώσουν την ασφάλεια μέσα τους και να σταθεροποιήσουν την εικόνα του εαυτού. Μέχρι να οικοδομήσουν ένα σταθερό εσωτερικό κόσμο. Από εκεί και πέρα, συνήθως από τις μεσαίες τάξεις του δημοτικού και έπειτα, αρχίζουν να αισθάνονται πιο άνετα με το καινούριο και το διαφορετικό. Έτσι συμβαίνει και με τις εξωσχολικές δραστηριότητες.
Ένα μικρό παιδί θέλει σταθερότητα για να μη νιώθει ότι απειλείται
Ακόμα κι αν δυσκολεύεται να το εκφράσει, το παιδί στην προσχολική ηλικία δένεται άμεσα. Με παιχνίδια, αντικείμενα, χώρους και καταστάσεις, δραστηριότητες και φυσικά με τα πρόσωπα. Ως γονιός, άλλαξε κάτι μικρό και θα το βοηθήσεις να προσαρμοστεί. Άλλαξε αρκετά πράγματα μεμιάς και το πιο πιθανό είναι να εισπράξεις τη διαμαρτυρία του, η οποία μπορεί να κυμανθεί από στιγμιαία έκρηξη θυμού μέχρι έντονο άγχος αποχωρισμού.
Ο κόσμος εκεί έξω είναι τεράστιος και δαιδαλώδης. Ένας μικρούλης δεν έχει να πιαστεί από πολλά πράγματα για να αισθανθεί ότι πατάει γερά στη γη και στεριώνει και ότι δεν απειλείται με αφανισμό: είναι το βλέμμα του ενήλικα που εμπνέει εμπιστοσύνη και σιγουριά ότι άμα συμβεί κάτι θα είναι εκεί για να ανταποκριθεί. Είναι και μία εσωτερική αίσθηση ελέγχου στο παιδί ότι τα πράγματα θα κυλήσουν με τη σειρά που τα έχει σκεφθεί στο μικρό του νου, συνήθως με τη σειρά που εκτυλίχθηκαν τις προηγούμενες φορές, όταν όλα κύλησαν ομαλά και πήγανε κατ’ ευχήν. Είναι η πίστη ότι τελικά όλα θα πάνε καλά.
Μικρά γεγονότα για τους γονείς, μεγάλα για τα παιδιά
Για αυτό, έχει ιδιαίτερη σημασία η καθημερινότητα του παιδιού να έχει μία περιοδικότητα και μία επανάληψη. Δεν είναι μόνο τα μεγάλα γεγονότα που αναστατώνουν, όπως η γέννηση ενός αδερφού, η μετακόμιση, ο χωρισμός, η αλλαγή σχολείου, η απώλεια. Για τα μικρά παιδιά, η αγαπημένη δασκάλα που έλειψε μια μέρα, η καινούρια παιδική χαρά, η νέα εξωσχολική δραστηριότητα, το καινούριο μάθημα, οι νέοι συμμαθητές ή συναθλητές, οι καινούριοι προπονητές, η επίσκεψη σε ένα διαφορετικό παιδότοπο με πρωτόγνωρες γωνιές, δημιουργούν ένα αίσθημα εγρήγορσης.
Είναι η αναμέτρηση με το άγνωστο. Το γλίστρημα και η πτώση λίγο πριν μπει στην πισίνα να κολυμπήσει, η μπάλα που χτύπησε στο πρόσωπο και ο ξαφνικός πόνος, το λάθος στα βήματα του χορού και η διόρθωση από τη δασκάλα. Το σπρώξιμο από ένα συναθλητή, το άγχος αν θα εντοπίσει το γονέα στο πλήθος που βρίσκεται έξω από το γήπεδο, μία μικρή καθυστέρηση να φθάσει ο γονιός στα αποδυτήρια στο τέλος της προπόνησης. Η αλλαγή ενός προπονητή, το πέρασμα στο επόμενο επίπεδο άθλησης, κάθε άλλο παρά μικρής έκτασης εμπειρίες είναι για τα μικρά παιδιά, όσον αφορά τις εξωσχολικές δραστηριότητες.
Πόσο σημαντική είναι η συνέχεια στις εξωσχολικές δραστηριότητες σε βάθος χρόνου
Είναι σημαντικά ψυχικά γεγονότα που καθορίζουν τη συνέχεια του παιδιού σε μία δραστηριότητα, σε ένα άθλημα ή σε ένα χόμπι. Ή τη διακοπή. Κανένα παιδί δε θέλει να νιώθει ότι τελικά δεν τα κατάφερε, ότι απογοήτευσε τον εαυτό του και τους αγαπημένους του. Και κανένας γονιός φυσικά. Και όταν σταματάει μία τακτική δραστηριότητα, γονείς και παιδί μένουν με ένα αίσθημα αποτυχίας. Ακόμα κι αν δε θέλουν να το ομολογήσουν. Ένα αίσθημα απώλειας. Ένα παιδί μπορεί να τα καταφέρει εξαρχής, μπορεί και όχι.
Και όταν έρθουν εκείνες οι δύσκολες στιγμές, δεν έχει νόημα να εξαντλούμε την κουβέντα μας στο νερό της πισίνας που είναι κρύο, στη μπάλα που δεν του δίνουνε οι συμπαίκτες, στη φίλη που δε θέλει να χορέψει μαζί της, στο πόσο ψηλή είναι η τσουλήθρα, στο πόσο βαριέται κάθε φορά γιατί το μάθημα είναι πάντα το ίδιο, ή στα μεγαλύτερα παιδιά που μοιάζουν απειλητικά.
Τα πρακτικά ζητήματα είναι πολύ σημαντικά ζητήματα. Η ουσία, όμως, βρίσκεται αλλού. Βρίσκεται στις σχέσεις. Στη σχέση ανάμεσα στο γονέα και στο παιδί, ανάμεσα στο παιδί και τον δάσκαλο/προπονητή. Στη σχέση ανάμεσα στο παιδί και στα άλλα παιδιά, ανάμεσα στο παιδί και στον εαυτό του. Μακάρι να μπορούσε να πει: «μαμά φοβάμαι μήπως βγω στο τέλος της προπόνησης και δε σε δω». Ή «αν συμβεί κάτι στη διάρκεια του μαθήματος και δε μ’ αφήσει η δασκάλα να έρθω σε εσένα;».
Ιδιαίτερα για τις μικρές ηλικίες, σπάνια ένα παιδί θα σταματήσει μία δραστηριότητα επειδή θεωρεί πως δεν του αρέσει. Σχεδόν πάντα, κρύβονται από πίσω άγχη και ανησυχίες σχετικά με την αυτονομία, τον έλεγχο, το αίσθημα ασφάλειας ή ανασφάλειας και τη διαθεσιμότητα των γονέων και των δασκάλων, όπως τη φαντάζεται.
Η προσαρμογή και η ανάκτηση ελέγχου στις εξωσχολικές δραστηριότητες
Στην πορεία, αυτό που έχει σημασία για την προσαρμογή του στις εξωσχολικές δραστηριότητες, είναι πώς θα το βοηθήσουμε να νιώσει ότι ανακτά κάποιον έλεγχο στα πρόσωπα και στα πράγματα. Να μπορεί να κάνει προβλέψεις για αυτά που θα συμβούν στο μάθημα, στην αίθουσα χορού, στην πισίνα, στο γήπεδο.
Προβλέψεις οι οποίες θα επιβεβαιωθούν στην πράξη: “ήξερα ότι με δυσκολεύει αυτή η άσκηση και είπα στη φίλη μου να μου τη δείξει ξανά. Και τα κατάφερα!”. Και σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά, τότε να έχει εμπιστοσύνη στα πρόσωπα που είναι εκεί ότι θα το βοηθήσουν να το επιλύσει. “Μαμά δεν ήσουν εκεί, αλλά το είπα στη γυμνάστρια και με βοήθησε!”.
Είναι υπέροχο το συναίσθημα για το παιδί και τους γονείς του, όταν οι εξωσχολικές δραστηριότητες πάντα ρέουν ομαλά χωρίς δυσκολίες, διακοπές, άγχη αποχωρισμού και διαμαρτυρίες. Αλλά είναι ακόμα πιο πληρωτικό το συναίσθημα για τους γονείς και το παιδί που συνάντησαν δυσκολίες, τις διαχειρίστηκαν και τελικά κατάφεραν να τις υπερκεράσουν.
Πώς οι γονείς βοηθούν τα παιδιά να γνωρίσουν τον εαυτό τους
Ο Χέρμαν Έσσε τονίζει κάπου πως σε όλη μας τη ζωή, η πιο σημαντική δουλειά του ανθρώπου είναι να μη παραιτείται από την προσπάθεια να γνωρίζει τον εαυτό του. Όλα τα υπόλοιπα ωχριούν μπροστά σε αυτόν τον ύψιστο σκοπό. Σε μία εποχή όπου όλα αλλάζουν και περιστρέφονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, η ρουτίνα και η επανάληψη στην καθημερινότητα λειτουργεί για το μικρό παιδί ως συνδετικός ιστός ανάμεσα στον εαυτό του παρόντος και στον εαυτό του παρελθόντος.
Το παιδί γνωρίζει τον εαυτό του μέσα από τους τρόπους με τους οποίους επενεργεί κάθε φορά πάνω στο περιβάλλον και στους ανθρώπους γύρω του. Όσο μικρότερες οι μεταβολές στο περιβάλλον, τόσο πιο εμφανής είναι η αίσθηση εξέλιξης του εαυτού και η αίσθηση αυτο-αποτελεσματικότητας, η αυτοπεποίθηση δηλαδή. Μία ακόμα στροφή του κομματιού στο πιάνο σε σύγκριση με την προηγούμενη εβδομάδα, μία νέα ντρίπλα που έμαθε σε σύγκριση με την προηγούμενη φορά. Ένας καλύτερος χρόνος στο τρέξιμο, ένα ψηλότερο άλμα, η ανάθεση ενός μεγαλύτερου θεατρικού ρόλου.
Όλα αυτά στις εξωσχολικές δραστηριότητες προσδίδουν μία αίσθηση συνέχειας του εαυτού στο χρόνου, ενός εαυτού που μεγαλώνει και επεκτείνεται. Ενός εαυτού που ενώ παραμένει σταθερός, τελικά αλλάζει διαρκώς! Ενός εαυτού θετικού…
Αν ανησυχείτε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται να ακολουθήσει τα ενδιαφέροντά του ή εκδηλώνει άγχη αποχωρισμού και φοβίες που το εμποδίζουν να αναπτυχθεί μέσα από τις εξωσχολικές δραστηριότητες, είμαστε στη διάθεσή σας για να βοηθήσουμε. Μην διστάζετε, επικοινωνήστε μαζί μας.
