Αγαπητή μητέρα,
Έχεις πει στον εαυτό σου ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Δε θα κάνεις τα ίδια λάθη. Θα κρατήσεις την ψυχραιμία σου, θα μιλήσεις με λογική – έχεις σκεφθεί άλλωστε τι θα πεις και πότε. Έχεις προβλέψει τι θα σου απαντήσει το παιδί σου, τι θα ανταπαντήσεις εσύ. Πώς θα πείσεις το παιδί σου να συνεργαστεί.
Είναι τόσες οι φορές που του μίλησες απότομα, που εκνευρίστηκες, που πάλεψες με τον εαυτό σου και επιστράτευσες μάταια ό,τι αποθέματα υπομονής διέθετες, που ξέσπασες… Αυτή τη φορά όχι. Η αισιοδοξία επανήλθε. Πλέον γνωρίζεις τι πρέπει να κάνεις…
Ωραία όλα αυτά. Έλα, όμως, που τα σκέφτεσαι σε κατάσταση ηρεμίας, χωρίς την περίσπαση από συναισθηματικές παρεμβολές, με δημιουργική διάθεση και την ελπίδα ότι όλα θα φτιάξουν. Τα σκέφτεσαι τώρα που η σκέψη ορίζει τα συναισθήματα και όχι το αντίστροφο…
Ωχ πάλι τα ίδια!
Και όταν φθάνει εκείνη η στιγμή, η στιγμή της κρίσης, συμβαίνει κάτι που δυσκολεύεσαι να βρεις λόγια για να το εξηγήσεις. Είναι σαν να αλλάζει συχνότητα ο εγκέφαλος σου και όλα όσα υποσχέθηκες στον εαυτό σου θολώνουν και γλιστράνε μέσα από τα χέρια σου χωρίς καν να το καταλάβεις. Συνειδητοποιείς ξαφνικά πως ο εκνευρισμός τινάζει τα σχέδια σου στον αέρα. Βλέπεις τον εαυτό σου να χάνει την ψυχραιμία του. Ένα κομμάτι σου προσπαθεί ακόμα να καταλάβει ποιο κουμπί σου πατήθηκε. Ένα άλλο προσπαθεί να ανακτήσει τον έλεγχο και να σώσει όποια αξιοπρέπεια σου έχει απομείνει. Ένα τρίτο, το πιο παρορμητικό σου, είναι πέρα για πέρα βέβαιο ότι το παιδί σου τα κάνει όλα αυτά επίτηδες, για να σε εξωθήσει στα άκρα, για να σου σπάσει τα νεύρα!
Και λίγο αργότερα, προσπαθείς να κάνεις rewind και να ξαναπαίξεις την κασέτα του σκηνικού στο μυαλό σου για να εντοπίσεις το λάθος. Νικημένη από τις ενοχές και μετανιωμένη που έχασες τον έλεγχο, χωρίς αμφιβολία μένεις άναυδη με το πόσο δύσκολη είναι γονεϊκότητα τη μία στιγμή σ’ απογειώνει και την αμέσως επόμενη σε τσακίζει.
Αλήθεια, πώς γίνεται κάθε φορά να ξεκινάς με τις καλύτερες των προθέσεων, αλλά να καταλήγεις νιώθοντας τόσο άσχημα με τον εαυτό σου και να αμφιβάλλεις για την επάρκεια σου ως γονιός;
Ο ρόλος του γονιού και ο ρόλος του παιδιού
Γνωρίζεις ενστικτωδώς- χωρίς να χρειάζεται να σου το πει κανείς- ότι το πως αισθάνεσαι για σένα ως μητέρα ασκεί τεράστια επίδραση στο πώς νιώθει το παιδί σου για τον εαυτό του. Και αυτό δημιουργεί μέσα σου ένα ισχυρό αίσθημα ευθύνης. Οι σύγχρονες αναπτυξιακές μελέτες δεν αφήνουν καμία αμφιβολία. Οι γονείς ασκούν τεράστια επίδραση στην εξέλιξη των παιδιών και αυτό είναι δεδομένο.
Όμως όταν πρόκειται για σχέσεις, η αλήθεια συνήθως βρίσκεται κάπου στη μέση. Γνωρίζουμε πια πως και η συνεισφορά του παιδιού είναι πολύ σημαντική. Στους πρώτους μήνες της ζωής τα μωρά αντιδρούν στα ερεθίσματα που τους παρέχονται. Μετά το χρόνο μοιάζουν να επιλέγουν αυτά σε ποιο ερέθισμα θα αντιδράσουν. Και πριν περάσουν τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής, αρχίζουν να οργανώνουν ολόκληρη τη συμπεριφορά τους με βάση αυτό που έχουν στο μυαλό τους. Κάνουν τις προβλέψεις τους και φέρονται με βάση αυτές, ακόμα κι αν χρειάζεται να αλλάξουν την πραγματικότητα γύρω τους – και η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές το καταφέρνουν!
Αυτό σημαίνει ότι και οι καλύτερες προθέσεις των γονέων μπορεί να σκοντάψουν πάνω στις προσδοκίες του παιδιού. Είναι η περίπτωση που θα του πεις κάτι θετικό και θα αντιδράσει σαν να του είπες κάτι αρνητικό. Γιατί αυτό είχε στο μυαλό του εκείνη τη στιγμή. Όπως όταν αποφάσισες ότι δε θα το μαλώσεις για τη ζημιά που έκανε και ότι θα του μιλήσεις ανοιχτά και ήρεμα. Και όμως, σαν επίτηδες να προσπαθεί για αυτό, σε οδηγεί στην παγίδα του εκνευρισμού. Αντί να ανταποκριθεί στον νηφάλιο τρόπο σου, φέρεται σαν να το είχες μαλώσει. Σαν να προσπαθεί να επιβεβαιώσει αυτό που έχει στο νου του, παρόλο που την ήπια αντίδραση σου θα έπρεπε -θεωρητικά τουλάχιστον- να τη δεχτεί με χαρά.
Και απορείς τόσο που συμβαίνει αυτό. Σπας το κεφάλι σου να καταλάβεις. Η λογική μοιάζει να μη βοηθά. Αφού του μίλησα με τρυφερότητα, γιατί άρχισε να πετάει πράγματα και να τρέχει πάνω κάτω, μπορεί να αναρωτιέσαι.
Τι τύπος δεσμού είναι το παιδί σου;
Μπορώ μόνο να σου πω, ότι η επιστήμη μπορεί να σε βοηθήσει. Και η απάντηση βρίσκεται στον τύπο του δεσμού που έχει αναπτύξει μαζί σου το παιδί. Με πολύ απλά λόγια, ο τύπος του ασφαλούς δεσμού είναι αυτός που συνεργάζεται και δείχνει ενδιαφέρον για τα συναισθήματα της μητέρας. Είναι το παιδί που θα διεκδικήσει τις επιθυμίες του, αλλά θα μπορεί να καταλάβει και τη δική σου προοπτική. Να σκεφθεί τη θέση σου και να ανταποκριθεί, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιείς την ενσυναίσθηση σου.
Αντίθετα, ο τύπος του ανασφαλούς δεσμού είναι το παιδί που θα έχει διαμορφώσει αρνητικές προσδοκίες. Το νιώθεις όταν χρησιμοποιείς τις καλύτερες δεξιότητες σου ως γονέας και παρόλα αυτά μοιάζουν να μην είναι αρκετές για να επαναφέρουν την ηρεμία στο σπίτι. Ότι κάνει σαν να μη σε ακούει, ότι κάνει πάντα του κεφαλιού του ή ότι πάντα μένει ανικανοποίητο και ζητάει όλο και περισσότερα από εσένα. Και κάπου εκεί νιώθεις εγκλωβισμένη σε ένα φαύλο κύκλο.
Η κρίσιμη στιγμή
Πάντα υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο που κρίνει προς τα που θα γείρει η κατάσταση. Είναι η στιγμή που το παιδί κατακλύζεται από συναισθήματα και εσύ νιώθεις ότι δε θα αντέξεις για πολύ. Δε θα ξεχάσω ποτέ μία ηρωική μητέρα να μου λέει ότι κάθε φορά που έρχονταν τα δύσκολα, όταν όλα κρέμονταν από μία κλωστή και ήταν έτοιμη να ξεσπάσει, έφερνε στο νου της όλα αυτά που δουλέψαμε μαζί στις συνεδρίες: «τώρα τι θα έκανε ο κ. Κωνσταντίνος αν ήταν εδώ;». Και κατά μία έννοια ήμουν εκεί! Και αμέσως ένιωθε ότι κατευνάζεται ο εκνευρισμός της και ανακτά την ικανότητα της να σκέπτεται και να συναισθάνεται το παιδί. Και έσωζε την παρτίδα!
Αν είσαι από τις τυχερές μητέρες που μπορείς να ανακαλείς ευεργετικές φιγούρες από τη ζωή σου (γονείς, παππούδες, θείους, οικογενειακούς φίλους κ.ά.) που σε βοήθησαν στα δύσκολα από τότε που ήσουν παιδί, τότε μάλλον ξέρεις τι πρέπει να κάνεις.
Αν, όμως, νιώθεις ότι τις κρίσιμες στιγμές το μυαλό σου αδειάζει και στερείσαι επιλογών, ότι παλεύεις να μη χάσεις τον έλεγχο του εαυτού σου, ότι αισθάνεσαι τρομερές τύψεις γιατί δε μπόρεσες να διατηρήσεις το χαμόγελο σου και να του δείξεις πόσο πολύ το αγαπάς – γιατί δε χωρά αμφιβολία πόσο πολύ το αγαπάς- τότε βρισκόμαστε εδώ για να βοηθήσουμε.
Με απεριόριστη εκτίμηση για το έργο σου,
Επιμέλεια:
Δημάτης Κωνσταντίνος
BSc Ψυχολογίας, MSc Κλινική Ψυχολογία,
MSc Ψυχική Υγεία Παίδων και Εφήβων,
Υποψήφιος Διδάκτορας Α.Π.Θ.
Πιστοποιημένος Ερευνητής Δεσμού Γονέα-Παιδιού (MCAST)
